Janusz Różewicz urodził się 25 maja 1918 roku w Osjakowie koło Wielunia. W 1920 roku rodzina Różewiczów przeprowadziła się do Radomska. Janusz ukończył gimnazjum im. Feliksa Fabianiego, zdając maturę w 1938 roku. Już w szkole zaczął pisać pierwsze utwory, publikowane później w czasopismach, m.in. w poświęconym kulturze klasycznej „Filomacie” i miesięczniku Sodalicji Mariańskiej „Pod Znakiem Maryi”. Starał się docierać do znanych poetów i osób związanych ze środowiskiem literackim. Korespondował m.in. z poetą Józefem Czechowiczem, krytykiem Ludwikiem Frydem, filologiem klasycznym Ryszardem Ganszyńcem. W gimnazjum prenumerował czasopisma literackie. Był jednym z nielicznych w Radomsku posiadaczy „Wiadomości Literackich”, „Skamandra”, „Sygnałów”, „Pionu”. Zdobywał dla siebie i braci trudno dostępne lektury, brał udział w konkursach czytelniczych, w których wygrywał książki. Interesował się również filmem i sportem.

Największym osiągnięciem Janusza Różewicza było zdobycie w 1938 roku drugiej nagrody w konkursie poetyckim „Polski Zbrojnej” na wiersz o tematyce wojskowej za utwór Żołnierz modlący się (znany również pod tytułem Modlitwa). W tym samym konkursie udało mu się uzyskać także wyróżnienie za wiersz Manewry. Nie był to jego jedyny sukces. Wiersz Żołnierz modlący się opublikowano w Antologii współczesnej poezji polskiej 1918-1938, opracowanej przez Ludwika Frydego i Antoniego Andrzejewskiego. Nazwisko Różewicza znalazło się obok tak znanych twórców, jak Julian Przyboś, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń czy Jerzy Liebert. Była to ostatnia przedwojenna antologia poezji polskiej.

Po maturze Janusz Różewicz odbył krótką służbę w Junackich Hufcach Pracy w Pyzdrach. Zajmował się głównie kopaniem wałów przeciwpowodziowych nad Wartą. Od 30 września 1938 roku do 26 lipca 1939 roku uczestniczył w odbywającym się w Częstochowie VII Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy Piechoty im. Piotra Wysockiego w 27. Pułku Piechoty. Oprócz obowiązków związanych z typowymi dla kursu, wojskowymi zajęciami redagował gazetkę o charakterze satyrycznym zatytułowaną „Głos spod Koca”. Na zakończenie kursu jego uczestnicy wydali „Jednodniówkę”. Pamiątkowy biuletyn, którego redaktorem naczelnym był Różewicz, zawierał teksty autorstwa podchorążych oraz liczne fotografie i karykatury. Janusz zamieścił tam kilka swoich utworów, m.in. Meldunek, Karnawał, List, Manewry.

We wrześniu 1939 roku Różewicz walczył w szeregach 7. Dywizji Piechoty gen. Gąsiorowskiego. Po szybkim rozbiciu oddziału znalazł się w Kowlu, następnie we Lwowie. W połowie listopada 1939 roku wrócił do Radomska, gdzie zatrudnił się w firmie spedycyjnej „C. Hartwig – Międzynarodowi ekspedytorzy. Transporty samochodowe”. Biuro było punktem kontaktowym, stanowiło „przykrywkę” działalności konspiracyjnej. Jako żołnierz Armii Krajowej Janusz Różewicz działał w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie został szefem Oddziału II Obwodu Piotrkowskiego, później w Oddziale II Okręgu Łódzkiego. Pracował głównie na terenie Łodzi. Ze względu na świetną znajomość języka niemieckiego wyjeżdżał m.in. do Berlina, Hamburga, Monachium. Działalność konspiracyjną prowadził pod pseudonimami „Gustaw” i „Zbyszek”.

W czerwcu 1944 roku został aresztowany przez gestapo, poddawany był brutalnym przesłuchaniom. 20 października podczas parodii procesu sądowego Różewicza i jego współpracowników oskarżono o zbrojne wystąpienia przeciwko III Rzeszy i skazano na śmierć. 7 listopada 1944 roku rozstrzelano ich na cmentarzu żydowskim w Łodzi. W 1946 roku ciała zamordowanych przeniesiono do zbiorowego grobu żołnierskiego na cmentarzu św. Rocha przy ulicy Zgierskiej w Łodzi. Janusz Różewicz został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana i odznaczony orderem Virtuti Militari.

Dorobek poetycki Różewicza, jaki został opublikowany, obejmuje blisko czterdzieści wierszy. Większość z nich umieszczona została w zbiorze Nasz starszy brat opracowanym przez Tadeusza Różewicza. Kilka znajduje się we Wspomnieniu o Januszu Różewiczu Feliksa Przyłubskiego, a także w czasopismach, do których wysyłał swoje literackie próbki, m.in. w wydawanym we Lwowie „Filomacie”. Tomik Nasz starszy brat zawiera również krótkie utwory prozatorskie Janusza Różewicza: Słowackiego w Wersalu przygoda prawdziwa, Na obozie …w słońcu i w cieniu.. oraz Pobudka.

Autor: Monika Nowak